“Het schaakspel der Batakers" Catur Karo yang di klaim sebagai satur Batak

[PuluSugihen]

Text Asli :

Naar aanleiding von het stukje ,,Batnkscho schakers naar Europa", in de courant van «mdag (Ochtendblad
B). SiHrjjft men ont: Over ,,Dat Schaohsplel der Bataker" heeft Armln von Oefele «en boekje geschreven (Leipilg 1004), dat door Jasper geciteerd wordt in sijn opstel ,,Een reit door de Bataklanden" (Ind. Gids, April van dit jaar).Du enkele malen, schrijft Jasper, vvterop ik met mijn Kktro'seLe leermeesters een partijtje schsak spoelde (opeon Westerse!» schaakbord) gaven mij do overtuiging,dat ds beginoanvol door mijn tegenpartij telkens met.doorzicht moor tevens met «en verwoede kracht vunalle konten tegelijk plaats had, waardoor de verdedi-ging niet «ion met uiterste voorzichtigheid kou uitge-voord worden. iLater nog vernaai ik, dat de Koro'sehe schaakspeler(bij de Toba's komt het spel niet voor) gaarne volgens die toktlek te werk gaat hut liefst zoo spoedig mogelijk voartiitanelt on, aan zijn stukken activiteit gevend, deze tot «en zekero, vrij sterke stelling over het vold ver» spreidt, tot aanval gereed.
Overweldigend en overbluffend is soms die degin-a»». vai, moor .voet men dien behendig af to slaan en zijn
stukken tijdig on behoorlijk te dekken, dan gaat het spel van den Karo'schon schitter bederven. Met groot» voor-zuchtigheid spelend, heb ik telken, do sibataks, met wie ik «ie partijen deed, kunnen overwinnen, maar vermoede»lijk had ik do nederlaag geleden, wanneer zij bun eigen
sohnsllevo.il voor zioh hadden gehad en den stond der stokken dus op hun eigen wijle hadden kunnen overzien.Het schaakspel, permainan satoer, ls wel «en populair spel, maar niet alle Karo's spelen het Volgons oen le-gend* werd het uitgevonden door do eerste bewoners der aarde, die zich verveelde» en iets bedachten om sioh te verpoozen. Het Batnksche permainan satoer wordt op
dezelfde wijze gespeeld als hij ons.De plon beet in 't Karo'sch bidok (ondergeschikte),het paard kolda, de raadsheer gttdjah, de koning radja,volgens Jasper, wiens Karo'sch bedriegelijk op Malelsch gelijkt Wordt de koning sol»»»., gezel, dan waarschuwt men de tegenpartij met salt; Inet sehaak»tten van de ko-
ningin wordt mot mor aangontid en voor mat heeft meu in het Karo'sch hetzelfde woord als in 't Hol»
landsch; de pion vóór den koning mag bij bet begin vnn net spel nooit meer don een zet vooruitgaan, en
heet dus elgemlijk pengandjoer, «1. i. Foorhvtde, ssn» voerder. Ook bet rotrueeren ia toegestaan en heet lompat radja,vrat ook alweer Usieiscb is en koning-sprong beteekent.
Koning en koningin staan niet als bij ons, maar schuintegenover elkander. I Heeft een pion de plaats voor de achterhoede vsn de tegenpartij bereikt dan mag men «ou verloren stuk ervoor terugnemen ttlendjodl), echter alleen een stuk dat achter den plon gestaan heeft Ook ls toegestaan,
dat de pion terngkeert met zlgzagsgowijse zotten «nslagen. > De stukkon worden uit een plssmgstam gesneden ; het bord ls egaal gekleurd en In al de vierkanten zijn diago-nalen getrokken, zoodat het overzicht veel aandacht vergt Von Oefel», de bovengenoemde schrijver van bet beek» je over het Batnkteho schaakspel, h van oordeel, dot goede Batoksche spelers, dl» een Europeesoho oefen»
school doorloopen, tegen «telers van naam zullen opge- wassen zijn. Dit kan na blijken als Si Narsar en Si ua>rang met Europ^eseho seliaakmeeslers aanzitten.

Terjemahan :

Mengenai "Het schaakspel der Batakers".
Sebagai tanggapan terhadap tulisan kecil "Bataksche schakers naar Europa" dalam surat kabar hari ini (Edisi Pagi B), seseorang menulis:

Tentang "Het Schaakspel der Bataker", Armin von Oefele telah menulis sebuah buku kecil (Leipilg 1004) yang dikutip oleh Jasper dalam tulisannya "Een reis door de Bataklanden" (Ind. Gids, April tahun ini).

"Beberapa kali," tulis Jasper, "ketika saya bermain catur (partijtje) dengan guru-guru Karo saya (di papan catur Eropa), saya yakin bahwa serangan pembukaan lawan selalu dilakukan dengan wawasan sekaligus kekuatan dahsyat dari semua sisi, sehingga pertahanan harus dilakukan dengan sangat hati-hati.

Belakangan, saya juga mendengar bahwa pemain catur Karo (di wilayah Toba permainan ini tidak ada) lebih suka bekerja sesuai taktik ini, tetapi lebih memilih untuk segera menyerang, memberikan aktivitas pada bidaknya, menyebarkannya ke posisi yang cukup kuat di seluruh papan, siap untuk menyerang.

Serangan pembukaan itu terkadang luar biasa dan mengesankan, tetapi jika kita berhasil menangkisnya dengan cerdik dan melindungi bidak tepat waktu, permainan pemain Karo akan cepat rusak. Dengan bermain sangat hati-hati, saya berhasil mengalahkan orang Batak yang saya ajak bermain, tapi mungkin saya akan kalah jika mereka menggunakan schnsllevo.il (strategi) mereka sendiri dan bisa mengatur posisi bidak sesuai cara mereka.

Permainan catur (permainan satoer) memang populer, tapi tidak semua orang Karo memainkannya. Menurut legenda, permainan ini diciptakan oleh penghuni pertama bumi yang bosan dan mencari cara untuk bersantai. Permainan satoer Batak dimainkan dengan cara yang sama seperti permainan kita.

Pion dalam bahasa Karo disebut bidok (bawahan), kuda disebut kolda, menteri (raadsheer) disebut gttdjah, raja disebut radja (menurut Jasper, bahasa Karonya mirip dengan Melayu). Jika raja diserang (schaak), lawan diperingatkan dengan "salt"; skakmat terhadap ratu diberitahu dengan "mor", dan untuk "mat" digunakan kata yang sama dengan bahasa Belanda. Pion di depan raja tidak boleh bergerak lebih dari satu langkah di awal permainan, sehingga disebut pengandjoer (pelopor, pemimpin).

Rokade (rotueeren) juga diizinkan dan disebut lompat radja, yang berarti "lompatan raja" dalam bahasa mereka. Raja dan ratu tidak berdiri berhadapan langsung seperti pada permainan kita, tetapi secara diagonal.

Jika pion mencapai posisi di belakang lawan, pemain boleh mengambil kembali bidak yang hilang (tilendjodl), tetapi hanya bidak yang pernah berada di belakang pion tersebut. Pion juga boleh kembali dengan gerakan zigzag sambil menyerang.

Bidak-bidak dipahat dari batang plssmg; papan caturnya berwarna rata dan di setiap kotak terdapat garis diagonal, sehingga memerlukan perhatian ekstra. Von Oefele, penulis buku tentang catur Batak tersebut, berpendapat bahwa pemain Batak yang baik—jika menjalani latihan ala Eropa—akan mampu bersaing dengan pemain ternama. Ini mungkin terbukti jika Si Narsar dan Si Narang duduk bermain dengan master catur Eropa.

Catatan: Beberapa istilah atau ejaan mungkin tidak sesuai dengan konvensi modern karena mengikuti teks asli dalam bahasa Belanda yang mungkin mengandung kesalahan ketik atau variasi penulisan.